‘Zou ik ook zeven dagen per week kunnen komen?’
Nu steeds meer ouderen met een migratiegeschiedenis met dementie te maken krijgen, is het belangrijk dat er cultuursensitieve ontmoetingsplekken zijn. De Anemoon in Almelo biedt dit vijf dagen in de week aan.
‘Hij zou anders de hele dag op bed liggen te slapen.’ In de Anemoon in Almelo treffen we Sevilay Dalli, directeur van Imean, een cultuursensitieve dagbesteding voor mensen met dementie. Toen haar vader te maken kreeg met dementie, werd hij niet begrepen – niet door een activiteitenbegeleider en later ook niet in het verpleeghuis. ‘Ik bedoel… zei hij dan,’ vertelt Sevilay, ‘maar ze begrepen hem niet. ‘Sorry, dat kunnen wij hier niet bieden,’ zeiden ze dan. Het was voor mij de reden mijn baan op te zeggen en zelf aan de slag te gaan met cultuursensitieve dementiezorg.’
In de Anemoon komen vijf dagen per week mensen met dementie – veelal wonen zij nog thuis, soms met een partner, in sommige gevallen zelfstandig. Ze hebben allen een migratiegeschiedenis: gastarbeiders uit Turkije die in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw naar Nederland kwamen, tot een Syrische vluchteling, die nog niet heel lang geleden zijn thuisland ontvluchtte vanwege de Syrische burgeroorlog. Met elkaar vormen ze een community, een vriendengroep zoals ze het zelf noemen, een inclusief gezelschap. Mannen en vrouwen worden hier bewust niet gescheiden. ‘Het belangrijkste is respect. Respect voor elkaars achtergrond. Een open hart. Kan je jezelf openstellen voor de ander? Je kunt zien en ervaren dat we daarin slagen,’ vertelt een van de activiteitenbegeleiders. De begeleiders zijn letterlijk meertalig – voortdurend worden Arabische, Turkse, Koerdische woorden vertaald.
Geletterdheid
Vorig jaar hebben Verwey-Jonker en Movisie onderzoek gedaan naar het belang van diversiteitssensitieve ontmoetingsplekken. Wat uit dit onderzoek bleek en ook hier vandaag in de Anemoon naar voren komt, is dat cultuur niet het voornaamste aspect is, maar dat taal wel een belangrijke rol speelt. ‘Cultuur en religie zijn niet doorslaggevend voor hoe we naar mensen kijken; we willen vooral de mens zien.’ Zonder taal geen gesprek – of afhankelijk van een tolk. Alle medewerkers volgen eerst een cultuursensitiieve training, zodat ze zonder woorden begrijpen en zien wat de persoon met dementie nodig heeft. ‘Zij willen gezien en gehoord worden en zoeken naar veiligheid en geborgenheid.’
De deelnemers van vandaag zijn allen bereid het gesprek aan te gaan. Ze vertellen over huwelijk, migratie, (vroegere) werk, de opleidingen en banen van hun kinderen. De vraag naar hoe goede dementiezorg eruit moet zien, lijkt te groot, of hier niet op z’n plaats. Sevilay: ‘Deze mensen hebben soms geen internet. Moet ik gaan uitleggen dat ze een tablet moeten aanschaffen? Als ze ook nog eens laaggeletterd zijn?’
Het is fijn hier, er wordt goed voor ons gezorgd
De Anemoon werkt samen met allerlei partners uit zorg en welzijn en met de voetbalvereniging aan de overkant – ook daar is een ontmoetingsplek gecreëerd. Verder is er het maandelijkse Alzheimer Theehuis, voor Sevilay een belangrijke vindplek voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. ‘Mensen komen voornamelijk via casemanagers bij ons binnen. En via het netwerk. Mensen vertellen erover aan elkaar. En steeds meer kinderen [van mensen met dementie] horen ervan. Ik heb ook de indruk dat het taboe afneemt, dat helpt ook.’
Wat zijn adviezen voor beleidsmakers en onderzoekers?
- Denk na over wat je vraagt aan een persoon met dementie met een migratiegeschiedenis. Er zijn kansen om hen te betrekken bij onderzoek en beleid, maar uitsluitend op een manier die bij hen past en aansluit op hun wensen en behoeften.
- Bezoek een ontmoetingsplek of neem deel aan een activiteit voor mensen met dementie met een migratiegeschiedenis. Ervaar hoe cultuur en taal een rol spelen in het contact met mensen met dementie, en hoe doorslaggevend een open houding is.
- Professionals in zorg en welzijn hebben voornamelijk behoefte aan toepasbare kennis waar ze direct iets mee kunnen. Handreikingen, e-learnings en infographics moeten gemakkelijk te vinden en toe te passen zijn.
Vroegsignalering
Voor de meeste deelnemers van de Anemoon geldt dat zij wel vaker naar de Anemoon zouden willen komen. En eerder. ‘Veelal wordt er te laat aan de bel getrokken, als de mantelzorger al lang en breed overbelast is. We zetten in op vroegsignalering, op het eerder bereiken van mensen met dementie met een migratiegeschiedenis. Dat doen we door mensen te informeren over risicofactoren. Binnenkort zullen we dat weer doen bij de Iftar in de moskee.’ ‘Zou ik zeven dagen per week kunnen komen?’ vraagt een van de deelnemers. Hij woont zelfstandig in een appartement en voelt zich in het weekend verloren. De Anemoon biedt structuur en geeft kleur aan de dag. ‘Ik ontmoet hier mijn vrienden. Het is fijn hier, er wordt goed voor ons gezorgd.’
Co-onderzoeker
Wat betekent deelname aan de Anemoon voor de deelnemers? Sevilay: ‘We hoorden van een man die thuis heel passief was, al best vergevorderd in het dementieproces, maar thuis ging het niet meer. Wij hebben hem hier in beweging gekregen. Letterlijk. Hoe? Door hem uit te dagen, vragen te stellen, hem serieus nemen. Hij zei: ‘Hier kan ik mezelf zijn. Ik hoef me niet te schamen. Ik sta er niet alleen voor.’ Zijn familie was erg verbaasd dat hij hier opbloeide.’ Sevilay vertelt over een samenwerking met Saxion Hogeschool. ‘Onze deelnemers werden ingezet als co-onderzoeker bij Anne4Care, een virtuele assistent die mensen met cognitieve uitdagingen ondersteunt met dagstructuur. Met deelnemers is de app ontwikkeld en is aangesloten bij hoe het voor hen van waarde kan zijn. Een van de deelnemers vertelde aan zijn partner dat hij als co-onderzoeker was ingeschakeld. Die geloofde dat niet en belde mij daarover: ‘Hoe zit dat?’ Nou, dat was dus wel echt zo. Mooi dat we mensen met dementie kunnen inzetten en van hun ervaringen en kennis gebruik kunnen maken.’ Een van de deelnemers maakte gebruik van thuiszorg, maar door inzet van deze zorgtechnologie heeft ze nu al twee jaar geen thuiszorg meer nodig gehad.’
Wat ziet Sevilay als grootste knelpunt?
Zonder twijfel: ‘Vervoer. Mensen willen wel graag komen, maar we krijgen het gewoon niet rond – zeker als het vervoer betreft buiten de gemeentegrenzen, dan is de financiering niet toereikend.’ En de grootste kans? ‘We zouden dit op veel meer plekken moeten organiseren. Het is mogelijk, dat zie je hier. Het vraagt wel wat, maar ook deze mensen verdienen aandacht en liefde.’
Over de Anemoon
- De Anemoon is gevestigd in Almelo
- Bij De Anemoon werken 16 beroepskrachten (waaronder 3 casemanagers dementie)
- Er zijn 4 vrijwilligers betrokken
- De dagbesteding wordt voornamelijk vanuit de Wlz gefinancierd, deels ook uit de Wmo
- Meer weten? Bekijk dan deze video.