De Nederlander bestaat niet. Dat besef leeft inmiddels ook in de ouderenzorg waarin het aantal cliënten met een migratieachtergrond groeit. En hoewel de wetenschappelijke aandacht voor migrantenouderen toeneemt, loopt de kennis en kunde over hoe je in de praktijk met deze groep omgaat nog mijlenver achter. Cultuursensitieve zorg, zorg en begeleiding die is afgestemd op de culturele achtergrond van de cliënt, is een belangrijke voorwaarde voor het welzijn van de oudere. En dat is waar Sevilay Dalli, eigenaar van Imean en dochter van de eerste generatie Turkse migranten, zich sterk voor maakt.
Waarom een subsidie?
Sevilay Dalli: “Na achttien jaar werken in een reguliere zorginstelling, heb ik in 2018 Imean opgericht. Ik wilde heel graag een organisatie oprichten waar we deskundigheid over en kwalitatieve zorg leveren aan ouderen met een migratieachtergrond, met of zonder dementie. We worstelden alleen met de vraag wat we precies moeten weten en begrijpen om ze goed te verzorgen. Dat probleemgedrag, waar komt het vandaan? Hoort het bij het ziektebeeld, is het de cultuur, de taal of een combinatie van deze factoren? Waar focussen we ons op, daar wilde ik grip op krijgen. Met steun van een MKB!deesubsidie hebben we daarom een methode ontwikkeld waarmee we professionals handvatten geven om cultuursensitief te werken waardoor ze hun werk beter kunnen doen. Deze training zet je niet alleen aan het denken om anders, onderscheidend en innovatief te werken in de zorg, het stimuleert je ook om breder te kijken dan je eigen organisatie.”
Waarom is het zo belangrijk om cultuursensitief te werken?
Sibel Rallas, casemanager dementiezorg: “Je bewust zijn van cultuurverschillen begint al bij de voordeur van een cliënt. Of je nu een casemanager, huisarts of een wijkcoach bent, je moet eerst vertrouwen zien op te bouwen voor je verder kunt. Als je niet weet of je wel of geen hand mag schudden of niet in de gaten hebt of je je schoenen bij de voordeur moet uitdoen, dan sta je bij voorbaat met 1- 0 achter. Het is natuurlijk een voordeel als je de taal spreekt, Turks in mijn geval, maar het zijn vooral de gebruiken van de cultuur, de gewoontes die men hanteert in de thuissituatie die ervoor zorgen dat men je accepteert. Als je daar niet van op de hoogte bent gaat de deur dicht.”
En wat heeft het project tot nu toe opgeleverd?
Sevilay Dalli: “We verwachten van al onze medewerkers dat zij cultuursensitief werken. Maar als een nieuwkomer daar nog nooit van heeft gehoord, gebeurt er natuurlijk niks. Nu krijgt een nieuwe medewerker eerst de tijd om te landen en vervolgens brengen we met een talent- en een cultuurscan in kaart welke kwaliteiten hij of zij in huis heeft. Dat zorgt ervoor dat we een nulmeting hebben en bovendien geeft het ons inzicht in waar die medewerker behoefte aan heeft, waar we op kunnen ondersteunen. Dat is al een enorme winst, nog los van de bewustwording.”
Sibel Rallas: “Als ik terugkijk op de trainingen dan vond ik vooral het stilstaan bij mijn denken en handelen heel waardevol. Hoe je gedrag vertaalt, waarom je reageert zoals je reageert en hoe je daar vanuit verschillende culturele brillen naar kunt kijken, dat was bijzonder leerzaam.”
Mirjam Kacmaz, nieuwe collega dagbesteding: “Ja en dat je het gelijk kunt toepassen. We kregen drie dagen na de training een cliënt op de dagbesteding die erg opstandig was, ze wilde nergens aan meewerken. Door de training wist ik hoe ik haar op haar gemak kon stellen. Door de tijd te nemen en geduldig naar haar verhaal te luisteren kalmeerde ze en kwam ze bij de groep zitten. Uiteindelijk was ze zelfs zo tevreden dat ze ons uitnodigde voor een kopje thee bij haar thuis.”
Zijn er ook collega’s die niet aan de trainingen willen deelnemen?
Sevilay Dalli: “Nee, we hoorden wel van enkele medewerkers dat het soms confronterend was. Dat ze bijvoorbeeld van zichzelf dachten dat ze directief waren, direct communiceerden. En dat bleek dan niet zo te zijn.”
Je werkt in dit project samen met twee andere partijen, Gail’s Company, verantwoordelijk voor de trainingen en Virtask, gespecialiseerd in technologie voor de zorg. Hoe verliep die samenwerking?
“De samenwerking was goed maar in de uitwerking was het wel even zoeken. Vooral met Virtask, onze partner die de technologie levert. Dat begon met onze vraag hoe we de zorgtechnologie die we inzetten cultuursensitief kunnen maken. We vroegen aan ze of ze affiniteit hebben met de doelgroep, of de ontwikkelaars zelf wel cultuursensitief waren. Dat bleek niet het geval. Dus zijn we gestart met een workshop voor de ontwikkelaars, zodat ze Anne4Care veel bewuster cultuursensitief kunnen aanpassen. Een technisch aspect, zo lijkt het, maar het is in feite meer dan dat. Het betekent dat we ook programmeurs leren om anders te denken. Dat was eigenlijk elke keer schakelen.”
Kun je uitleggen wat Anne4Care is?
“Anne4Care is een digitale zorgassistent, een avatar, die op je tablet verschijnt als een mooie blonde dame met blauwe ogen en je ondersteunt bij alledaagse handelingen: ze vertelt je welke dag het is, wanneer je een afspraak hebt, ze herinnert je eraan je medicijnen in te nemen en helpt je met beeldbellen. Heel handig voor onze cliënten, maar als we Anne hier inzetten moet ze wel cultuursensitiever worden, zowel in uiterlijk als in de woordkeuze. Daaraan wordt nog steeds gewerkt.”
Hoe ga je ervoor zorgen dat het beklijft? Dat het gewoon is om cultuursensitief te werken?
“Het is een doorlopend proces, daarom vinden we de intervisies zo belangrijk. Dat het een vast onderdeel is van de werkoverleggen waar ik niet bij zit, en dat we het opnemen in onze teambuildingssessies. En elke nieuwe medewerker die hier komt maakt eerst een cultuurscan en zo bedden we het structureel in in onze organisatie.”
Sibel Rallas: “Na de trainingsbijeenkomsten dan begint het juist. De basis is gelegd, nu moeten we het als zelfsturend team ook blijven toepassen.”
Mirjam Kacmaz: “Inderdaad. Misschien zo nu en dan een opfriscursus volgen. En elkaar in het team stimuleren om de cliënten, familieleden, mantelzorgers maar ook de eigen collega´s te blijven helpen.”
Is er terugkijkend op het proces iets wat je met de wijsheid van nu anders had gedaan?
“We hadden een cliënt bij de projectgroep kunnen betrekken. Zodat we vanuit een hele andere kant, de gebruikerskant, input hadden gekregen. Dat werkt heel goed weet ik inmiddels uit ervaring.”
Heb je een tip voor ondernemers die een soortgelijk project willen oppakken?
“Het kost tijd, neem de tijd. Investeer in de relatie. Doordat je in elkaar investeert en een relatie opbouwt ontwikkel je vertrouwen in elkaar. Dan wordt het project gedragen en is succes zo goed als gegarandeerd.”